- Strefa pacjenta -
Choroby zapalne jelit - zasady żywienia
Żywienie w chorobach zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mikroskopowe zapalenie jelita grubego) jest uzależnione od tego czy pacjent znajduje się w okresie zaostrzenia czy remisji choroby.
Żywienie w ostrym rzucie choroby
Podstawą jest leczenie farmakologiczne. Konieczne jest odciążenie chorego jelita, dlatego składniki odżywcze dostarczane są w formie doustnej lub przez zgłębnik – żywienie dojelitowe albo bezpośrednio dożylnie(żywienie pozajelitowe).
Po ustąpieniu ostrych objawów podaje się produkty naturalne, takie jak słaba gorzka herbata, napar z rumianku, mięty, kleik ryżowy, kleik z kaszy manny, chudy rosół, gotowaną marchewkę w postaci puree, gotowane jabłko, czerstwą bułkę pszenną, ziemniaki puree oraz gotowane chude mięso.
Po ustąpieniu ostrych objawów podaje się produkty naturalne, takie jak słaba gorzka herbata, napar z rumianku, mięty, kleik ryżowy, kleik z kaszy manny, chudy rosół, gotowaną marchewkę w postaci puree, gotowane jabłko, czerstwą bułkę pszenną, ziemniaki puree oraz gotowane chude mięso.
Produkty zalecane i niezalecane w okresie zaostrzenia objawów
Zalecane | Niezalecane | |
|---|---|---|
Produkty zbożowe | Czerstwe białe pieczywo, suchary, ryż | Grube kasze i pieczywo razowe |
Warzywa i owoce | Warzywa: gotowane i rozdrobnione, np. w postaci puree: marchew, dynia, cukinia, burak, dynia, szpinak, cukinia, młoda fasolka szparagowa, sałata masłowa, pomidor bez skórki, Owoce: dojrzałe, bez skórki i pestek, gotowane (ewentualnie przetarte): jabłka, morele, brzoskwinie, truskawki, maliny, jagody, banany, rozcieńczone, gotowane soki z malin, jeżyn, porzeczek. | Warzywa: kapustne, strączkowe, surowa cebula, papryka, szczypior, cebula, ogórek, szczaw, rzepa, rzodkiewka, kukurydza (także konserwowa), warzywa z zasmażkami lub smażone, warzywa w zalewie octowej, grzyby, warzywa kiszone (kapusta, ogórki), Wszystkie owoce surowe (niewielkie ilości w zależności od tolerancji pacjenta), owoce suszone. |
Ziemniaki | Gotowane, tłuczone, puree, w postaci klusek śląskich i kopytek. | Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane, pyzy, chipsy |
Mleko i produkty mleczne | Mleko słodkie (do 2% tłuszczu), mleko zsiadłe, świeży biały ser (chudy i półtłusty), jogurt naturalny, kefir naturalny – jeśli są dobrze tolerowane. | Jogurty owocowe, kefir owocowy, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu feta, serki typu fromage, kwaśna śmietana, pełnotłuste, desery mleczne, serki homogenizowane |
Tłuszcze | Smalec, słonina, boczek i inne tłuszcze zwierzęce, margaryny twarde, olej kokosowy | Jogurty owocowe, kefir owocowy, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu feta, serki typu fromage, kwaśna śmietana, pełnotłuste, desery mleczne, serki homogenizowane |
Mięso, wędliny, ryby, jaja | Mięso: cielęcina, kurczak, indyk, królik, chuda wołowina Wędliny: chude, polędwica, szynka, wędliny drobiowe Ryby: chude, gotowane lub pieczone w folii, dorsz, szczupak, sandacz, leszcz, pstrąg, szczupak, mintaj, morszczuk, sola Jaja: gotowane na miękko, w koszulkach, potrawy z jaj przygotowywane na parze (jajecznica, jaja sadzone, omlety), żółtko do zaprawiania zup. | Mięso: tłuste (wieprzowina, baranina, kaczki, gęsi, dziczyzna) Wędliny: tłuste (pasztety, wędliny podrobowe, mięsa peklowane, konserwy mięsne) Ryby: wędzone, ryby tłuste (śledź, makrela, łosoś, sardynki, tuńczyk), konserwy rybne. Jaja: gotowane na twardo, smażone na tłuszczu, jaja w majonezie. |
Napoje | Woda niegazowana, słaba herbata, słaba kawa zbożowa | Zakaz spożywania napojów gazowanych, mocnej herbaty, kawy, kakao, płynnej czekolady napojów energetyzujących i alkoholu. |
Orzechy i nasiona | Siemię lniane mielone, napary z siemienia lnianego, orzechy i nasiona mielone (np. włoskie, nerkowca, migdały, brazylijskie, pestki dyni, nasiona słonecznika). | Orzechy i nasiona w całości. |
Słodycze | Dżemy bez pestek w ograniczonych ilościach, kisiele, musy, galaretki, kompoty z dozwolonych owoców, kremy z mleka, czerstwe ciasto drożdżowe, mało słodki biszkopt. | Czekolada, ciastka produkowane przemysłowo, chałwa, orzechy, kakao (w ograniczonych ilościach), desery z dużą ilością cukru, ciasta z bitą śmietaną lub kremem, pączki, faworki, ciasto francuskie, piaskowe, kruche, keksy, makowiec, desery z przeciwwskazanych owoców, z czekoladą, z orzechami. |
Techniki kulinarne | Gotowanie, duszenie, pieczenie w folii, dodawanie łagodnych przypraw ziołowych: koper zielony, natka pietruszki, tymianek, bazylia, oregano. | Obsmażanie, smażenie, smażenie w głębokim tłuszczu, ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, maggi, kostki bulionowe, pikle. |
Sól i cukier | Dozwolone jest stosowanie niewielkiej ilości miodu naturalnego (1 łyżeczka ok. 5 g). | Ograniczenie do minimum dodatku soli i cukru, eliminacja dosalania potraw i dosładzania napojów. |
Zaleca się spożywanie od 5-7 posiłków, regularnie i w mniejszych ilościach, tak żeby objętość nie obciążała układu pokarmowego. Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie. Woda i herbata są dobrze tolerowane. Zwykle chorzy źle tolerują soki owocowe, szczególnie cytrusowe. | ||
W miarę ustępowania objawów należy wracać do diety zdrowego człowieka. Najważniejsza wskazówka: Jedz wszystko, na co masz ochotę i co dobrze tolerujesz ( oczywiście zgodnie z zasadami zdrowego żywienia). Prowadź swój dzienniczek żywieniowy.Tylko obserwacja własnego organizmu pozwoli stwierdzić jakie posiłki są tolerowane, a jakie nie.
Zapiski powinny dotyczyć zarówno jedzenia, jak i napojów. W komentarzach można dodawać obserwacje nie tylko dolegliwości ze strony układu pokarmowego – ból brzucha, wzdęcia, ale też wyglądu stolca i innych objawów. Dzienniczek pozwoli na zaobserwowanie nie tolerowanych pokarmów. Nie znaczy to, że trzeba je eliminować na stałe. Nietolerancja w nieswoistych stanach zapalnych jelit często przemija.
Produkty najczęściej źle tolerowane
Warzywa strączkowe / Surowe warzywa
Soki owocowe(szczególnie cytrusowe)
Owoce cytrusowe(mandarynki, grapefruity, mandarynki, cytryny)
Kiszona kapusta / Cebula
Mleko i produkty mleczne(nietolerancja laktozy)
Tłuste potrawy / Kwaśne potrawy
Ostre potrawy / Smażone potrawy
Soki owocowe(szczególnie cytrusowe)
Owoce cytrusowe(mandarynki, grapefruity, mandarynki, cytryny)
Kiszona kapusta / Cebula
Mleko i produkty mleczne(nietolerancja laktozy)
Tłuste potrawy / Kwaśne potrawy
Ostre potrawy / Smażone potrawy
Ale każdy pacjent reaguje inaczej i tolerancja produktów jest bardzo indywidualna.
Ogólne zalecenia
1. Stosuj racjonalną i urozmaiconą dietę uwzględniającą indywidualne modyfikacje.
2. Podczas występowania biegunek zastosuj się do wytycznych diety łatwostrawnej z ograniczeniem spożycia błonnika pokarmowego (głównie frakcji nierozpuszczalnej). W takich sytuacjach ograniczaj spożycie zwłaszcza takich produktów jak: chleb żytni z ziarnami na zakwasie, pumpernikiel, gruboziarniste kasze (gryczana palona, jęczmienna pęczak, jaglana). Po zmniejszeniu nasilenia dolegliwości wprowadzaj kasze stopniowo w niewielkich ilościach (40-50 g po ugotowaniu) w celu sprawdzenia reakcji organizmu (kasze powinny być ugotowane do miękkości).
2. Podczas występowania biegunek zastosuj się do wytycznych diety łatwostrawnej z ograniczeniem spożycia błonnika pokarmowego (głównie frakcji nierozpuszczalnej). W takich sytuacjach ograniczaj spożycie zwłaszcza takich produktów jak: chleb żytni z ziarnami na zakwasie, pumpernikiel, gruboziarniste kasze (gryczana palona, jęczmienna pęczak, jaglana). Po zmniejszeniu nasilenia dolegliwości wprowadzaj kasze stopniowo w niewielkich ilościach (40-50 g po ugotowaniu) w celu sprawdzenia reakcji organizmu (kasze powinny być ugotowane do miękkości).
3. Spożywaj 5-6 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu (co 3-4 godziny). Ostatni posiłek spożywaj nie później niż 3 godziny przed snem.
4. Posiłki zjadaj w spokojnej atmosferze, powoli, że zwróceniem szczególnej uwagi na dokładne przeżuwanie pokarmów. Zadbaj o odpowiednią temperaturę posiłków i napojów (najlepiej pokojowa około 25°C)
5. Ograniczaj spożycie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe. Wykorzystuj mięso o niskiej zawartości tłuszczu i usuwaj nadmiar widocznego tłuszczu z kawałków mięsa np. skórę z mięsa kurczaka.
6. Minimum 2 razy w tygodniu wprowadzaj do diety ryby, szczególnie morskie- zawierają niezbędne kwasy tłuszczowe omega 3.
7. Mleko i produkty mleczne spożywaj, gdy nie powodują dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym (np. biegunki, wzdęcia, gazy, bóle brzucha). Wprowadzaj fermentowane produkty mleczne minimum 1 raz dziennie (np. maślankę, jogurt naturalny, kefir).
8. Dbaj o prawidłowe nawodnienie organizmu, szczególnie w przypadku nasilonych biegunek.
9. Bezwzględnie zrezygnuj ze spożywania napojów alkoholowych i palenia
papierosów.
10. Unikaj nadmiernego stresu, stosowania leków przeciwbólowych oraz doustnych antybiotyków.
11. Monitoruj stężenie żelaza we krwi – co 3 miesiące w aktywnej fazie choroby oraz corocznie przy chorobie w stanie remisji.
12. Kontroluj masę ciała co najmniej 1 raz w tygodniu. Niepokojące spadki wagi konsultuj z lekarzem
13. Zaleca się wprowadzenie prebiotyków, które wydłużają stan remisji choroby. Wprowadź do swojej codziennej diety nasiona babki płesznik w ilości 1 łyżki dziennie (ok. 14 g).
14. Istotnym elementem jest także umiejętne dobranie probiotyków. Lekarz najlepiej pomoże w wyborze odpowiedniego preparatu.
15. Uważnie czytaj etykiety produktów spożywczych, wybierając te o jak najkrótszym składzie. Szczególnie uważaj na karagen (E407), szeroko stosowany jako stabilizator w wielu gotowych produktach spożywczych (napoje alkoholowe, herbatnikach, deserach, lodach, galaretkach, napojach mlecznych, bitej śmietanie, sosach do sałatek, mrożonych ciastach)
4. Posiłki zjadaj w spokojnej atmosferze, powoli, że zwróceniem szczególnej uwagi na dokładne przeżuwanie pokarmów. Zadbaj o odpowiednią temperaturę posiłków i napojów (najlepiej pokojowa około 25°C)
5. Ograniczaj spożycie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe. Wykorzystuj mięso o niskiej zawartości tłuszczu i usuwaj nadmiar widocznego tłuszczu z kawałków mięsa np. skórę z mięsa kurczaka.
6. Minimum 2 razy w tygodniu wprowadzaj do diety ryby, szczególnie morskie- zawierają niezbędne kwasy tłuszczowe omega 3.
7. Mleko i produkty mleczne spożywaj, gdy nie powodują dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym (np. biegunki, wzdęcia, gazy, bóle brzucha). Wprowadzaj fermentowane produkty mleczne minimum 1 raz dziennie (np. maślankę, jogurt naturalny, kefir).
8. Dbaj o prawidłowe nawodnienie organizmu, szczególnie w przypadku nasilonych biegunek.
9. Bezwzględnie zrezygnuj ze spożywania napojów alkoholowych i palenia
papierosów.
10. Unikaj nadmiernego stresu, stosowania leków przeciwbólowych oraz doustnych antybiotyków.
11. Monitoruj stężenie żelaza we krwi – co 3 miesiące w aktywnej fazie choroby oraz corocznie przy chorobie w stanie remisji.
12. Kontroluj masę ciała co najmniej 1 raz w tygodniu. Niepokojące spadki wagi konsultuj z lekarzem
13. Zaleca się wprowadzenie prebiotyków, które wydłużają stan remisji choroby. Wprowadź do swojej codziennej diety nasiona babki płesznik w ilości 1 łyżki dziennie (ok. 14 g).
14. Istotnym elementem jest także umiejętne dobranie probiotyków. Lekarz najlepiej pomoże w wyborze odpowiedniego preparatu.
15. Uważnie czytaj etykiety produktów spożywczych, wybierając te o jak najkrótszym składzie. Szczególnie uważaj na karagen (E407), szeroko stosowany jako stabilizator w wielu gotowych produktach spożywczych (napoje alkoholowe, herbatnikach, deserach, lodach, galaretkach, napojach mlecznych, bitej śmietanie, sosach do sałatek, mrożonych ciastach)
SZCZEGÓLNE POTRZEBY ŻYWIENIOWE PACJENTÓW CHORYCH NA NIESWOISTE ZAPALENIA JELIT
Pacjenci potrzebują więcej białka – około 1,2 grama na kg masy ciała( przy wadze 65 kg jest to około 78 g na dzień)
Bogate w białko są mięso (20-25 g białka w 100g surowego mięsa), ryby(20-28 g białka w 100 g surowej ryby), drób ( 22-28 g w 100 g), jaja( 1 jajo to około 7 g białka), mleko i produkty mleczne( 1 szklanka mleka lub jogurtu dostarcza 5 gramów białka).
Płyny - pacjenci z nieswoistymi zapaleniami jelita potrzebują tyle samo płynów co osoby zdrowe (30 ml na kg masy ciała). W czasie zaostrzenia trzeba spożywać ich więcej, aby uzupełnić płyn utracony podczas biegunki
Błonnik - niestrawialne, roslinne substancje regulujące pracę przewodu pokarmowego. Wykazano w wielu badaniach, że u pacjentów stosujących dietę bogatobłonnikową nawroty choroby są łagodniejsze. Dobrze tolerowane produkty bogate błonnika to banany, gotowane warzywa i owoce, pełnoziarniste pieczywo tostowe, ziemniaki puree, kleik z płatków owsianych, mus jabłkowy, drobno zmielona mąka z pełnego ziarna i zrobione z niej pieczywo. Przypadki, w których pacjenci powinni unikać błonnika to ostre rzuty choroby i zwężenia jelit. U niektórych pacjentów występują zgrubienia ściany jelita i przewężenia jego światła; tacy pacjenci powinni unikać pokarmów bogatych w błonnik: takich jak: skórki jabłek, pomidorów, papryki, sałaty i kapusty, szparagów, szpinaku, boćwiny, owoców cytrusowych, produktów pełnoziarnistych, orzechów, nasion, grzybów, kukurydzy, suszonych owoców, skórek owocowych i pestek, ogórków. Zaleca się rozdrabnianie i przecieranie bogatego w błonnik pokarmu lub usuwanie pestek z owoców i warzyw.
Bogate w białko są mięso (20-25 g białka w 100g surowego mięsa), ryby(20-28 g białka w 100 g surowej ryby), drób ( 22-28 g w 100 g), jaja( 1 jajo to około 7 g białka), mleko i produkty mleczne( 1 szklanka mleka lub jogurtu dostarcza 5 gramów białka).
Płyny - pacjenci z nieswoistymi zapaleniami jelita potrzebują tyle samo płynów co osoby zdrowe (30 ml na kg masy ciała). W czasie zaostrzenia trzeba spożywać ich więcej, aby uzupełnić płyn utracony podczas biegunki
Błonnik - niestrawialne, roslinne substancje regulujące pracę przewodu pokarmowego. Wykazano w wielu badaniach, że u pacjentów stosujących dietę bogatobłonnikową nawroty choroby są łagodniejsze. Dobrze tolerowane produkty bogate błonnika to banany, gotowane warzywa i owoce, pełnoziarniste pieczywo tostowe, ziemniaki puree, kleik z płatków owsianych, mus jabłkowy, drobno zmielona mąka z pełnego ziarna i zrobione z niej pieczywo. Przypadki, w których pacjenci powinni unikać błonnika to ostre rzuty choroby i zwężenia jelit. U niektórych pacjentów występują zgrubienia ściany jelita i przewężenia jego światła; tacy pacjenci powinni unikać pokarmów bogatych w błonnik: takich jak: skórki jabłek, pomidorów, papryki, sałaty i kapusty, szparagów, szpinaku, boćwiny, owoców cytrusowych, produktów pełnoziarnistych, orzechów, nasion, grzybów, kukurydzy, suszonych owoców, skórek owocowych i pestek, ogórków. Zaleca się rozdrabnianie i przecieranie bogatego w błonnik pokarmu lub usuwanie pestek z owoców i warzyw.
Napisz do nas